Entreamigos-Lagun Artean elkartean beti sinetsi dugu komunikazioan (bere forma guztietan) gizarte eraldaketarako ezinbesteko tresna gisa. Horregatik, hilabete hauetan, Guatemalako EntreMundos aldizkariarekin batera elkarlanean ari gara, Guatemalako eta munduko beste leku batzuetako emakumeen borroka eta aldarrikapen guzti horiei ahotsa emateko. Hezkuntza, proiektuak, intzidentzia, artea… beti emakumeak protagonista izanik.
Oraingo honetan, Cristina Chiquín Rodríguez fotokazetariaren laguntzaz, duela hilabete ospatu zen epaiketara hurbildu nahi dizuegu. Bertan, 5 emakume achiren bizipenak entzun ahal izan ditugu, 40 urtez justizia bilatzen aritu ostean. Yassmín Barrios magistratuaren aurrean eseri, 1982 eta 1983 urteetan gertatutakoa gogoratzeko eta bizitzeko, bere begietako mina erakutsiz.
Prozesua 2016ko azaroaren 30ean hasi zen, Giza Eskubideen Amerika Arteko Auzitegiak, Guatemalako Estatuak auzi honetan zigorgabetasuna mantentzen zuten oztopoak kendu behar zituela ebatzi zuenean eta Maya Achí herriaren aurkako genozidio ekintzen ikerketak berriro irekitzea eskatu zuenean, giza eskubideen urraketen arduradunei zigorrak ezarri ahal izateko.
Borroka 36 emakumerekin hasi zen, barne gerrak euren gorputzetan izandako kalteak, sexu indarkeria eta etxeko esklabotza salatu zituztenak. Haien testigantzek Guatemalako armadaren eta autodefentsa zibileko patruilarien eskutik jasandako jazarpena kontatzen dute. Urte batzuk geroago, legebiltzarkideak (Ministerio Publikoa) 36 emakume horietatik 5en salaketak soilik aurkeztu zituen, Margarita Alvarado Enríquez, Marcela Alvarado Enríquez, Inocenta Alvarado Enríquez, Estefana Alvarado Sic eta Pedrina López de Paz. Komunitateetan gertatutakoa eta haien gorputz eta bizitzetan gertatutakoa kontatu zuten senitartekoen eta beste emakume batzuen adituen txostenak eta testigantzekin batera.
Epaiketak 3 aste inguru iraun zuen eta 2022ko urtarrilaren 24an Arrisku Handiko Auzitegiak epaia eman zuen. Zigor hori eman bitartean, emakumeak bizirik zeuden 36 biktimentzako bide eta justizia aurkitzeko ziurgabetasunaren eta itxaropenaren artean zeuden.
Auzitegiak, otsailaren 27an, sententzia eta erreparazio neurriak eman zituen, eta bertan Guatemalako Estatuak patruilarien eta Guatemalako armadak egindako urraketetan izandako parte-hartzea aitortzeko eskatu zitzaien. Guztira, emakumeen erreparazio duinerako 12 neurri eman ziren.
Garapenerako Lankidetzaren Euskal Agentziak finantzatutako proiektuei esker, Guatemalako eta munduko beste tokietako emakumeen justiziaren aldeko borrokak ezagutzera emateko aukera izaten ari gara. Cristina Chiquín Rodríguezekin batera, gelditzen ez den justiziaren bilaketaren aldeko borroka etengabeak, amaitzen ez diren indarkeriak… haiengan arreta jartzen jarraituko dugu, ahaztu ez daitezen eta emakume guzti horien erreparazioan gure arto alea jarriz.