Dokumentu hau Guatemalako Solola eta Chimaltenango lurraldean Ceiba eta Oxlajuj E erakundeek garatutako Askotariko Emakumeak Gorputza eta Lurra Defendatzeko Komunitatea Eraikitzen proiektuaren barruko esperientzien sistematizazio bat da. Proiektuaren barruan laguntzen ari diren ahalduntze ekonomiko komunitarioko bi ekimenetan parte hartzen duten emakume kaqchikelen, tzutujilen eta nekazari kitxeen ikuspegiak partekatzea du helburu: Autogestio Taldeak (GAG) eta Ekoizpen Sareak. Sistematizazioaren helburua da erakunde horiek emakumeentzat, haien familientzat eta komunitateentzat dituzten onurak modu kritikoan aztertzea, ikusaraztea eta indartzea, gorputzaren eta lurraren lurraldea defendatzeko egiten duten ekarpena nabarmenduz.
Sistematizazioa hasteko, testuinguruaren azterketa zehatza egiten da Sololá eta Chimaltenangon, estatuan eta nazioartean. Gorputzaren eta lurraren arteko lurraldearen defentsa-eredua aurkezten da, bizitza kapitalaren zerbitzura jartzen duen dominazio-sistema patriarkal, kolonial, neoliberal, kapitalista eta arrazistak eragindako krisi multidimentsionala eraldatzeko proposamen gisa. Eredu horrek emakumeen eta pertsona guztien eskubideak defendatzearen alde egiten du, eta, aldi berean, emakumeen eta lurraren defentsa sustatzen du, elikadura-subiranotasuna eta erkidego-ekonomia nabarmenduz. Ekintza horiek gidatzen ari dira GAGen eta ekoizle-sareen ekimenetatik.
Dokumentu hau lehen hurbilketa bat da jakintzetara, epistemologietara, jakintza-trukera eta GAG taldeetan eta produkzio-sareetan parte hartzen duten emakumeen ahaleginetik orain arte lortutako emaitzetara. Bertan, emakumeak, haien familiak eta komunitateak ahalduntzera bideratutako ekonomia komunitarioa bultzatzeko estrategiak, erronkak, ikaskuntzak eta funtsezko hausnarketak lantzen dira. Emakumeen ahalduntzea sustatzearen garrantzia azpimarratzen da, ez bakarrik beren eskubideen defentsa gisa, baizik eta gizarte bidezkoago eta inklusiboagoetarantz aurrera egiteko funtsezko elementu gisa.
Gainera, emakumeek gidatutako ekimen horiek lidergo konprometitu eta kritikoen sustapenean abangoardian daudela azpimarratzen da, eta modu aktiboan laguntzen dutela errealitatea eraldatzen eta Solola eta Chimaltenango udalerrietan bizitza-eredu bidezkoagoak eta iraunkorragoak eraikitzen eta berreskuratzen.
Lana jatorrizko herriek gidatutako borrokan eta erresistentzian oinarritzen da. Borroka hori greba nazionalarekin hasi zen 2023ko urriaren 3an, gizarte benetan demokratiko, plural, justu eta indarkeriarik eta zapalkuntzarik gabeko batean bizi ahal izateko eskubidea eskatzeko.
METODOLOGIA
Hartutako metodologiak bat egiten du GAG ekimenen eta Ekoizleen Sareen ikuspegi integral eta koherentea emateko helburuarekin, eta Gorputzaren eta Lurraren Lurraldearen, elikadura-subiranotasunaren eta Erkidegoko ekonomiaren defentsan egindako ekarpena nabarmentzen da. Kasuak aztertu ziren, eta bi topaketa egin ziren GAGeko eta produkzio-sareetako emakumeekin. Bi topaketak metodologia parte-hartzailearekin eta kultur egokitasunarekin egin ziren, kaqchikel eta espainiera erabiliz. Gainera, topaketetatik landa bisitak egin dira, eta elkarrizketak egin dira esperientzia horiek sakonago eta osoago ulertzeko.
Hartutako ikuspegia plurala, kritikoa eta feminista da, lorpenetan, erronketan, estrategietan, ekimenen jasangarritasunean eta hedapenean eta etorkizuneko ekintzak bideratzen dituzten hausnarketetan oinarrituta.
PRINCIPALES RESULTADOS
Emaitzen funtsa GAG eta Ekoizpen Sareetako kide diren emakume maien eta nekazarien ahotsetan datza.
Sistematizazioaren atal nagusi honen lehen eta bigarren zatiak ekimenen ibilbidea eta inpaktua jorratzen ditu, bai eta bidean ikasitako irakaspenak ere, bi ataletan banatuta: orain arte lortutako lorpenak eta emaitzak, aurrez aurre dauden erronkak eta lortutako ikaskuntzak. Atal honetan nabarmentzen da parte-hartzaileek hazkunde- eta eraldaketa-prozesu bat izan dutela, eta horrek eragin positiboa izan duela beren bizitzako hainbat alderditan, maila pertsonalean, familiarrean, komunitarioan eta orokorrean, emakumeen ekintzailetzan.
Gainera, agerian uzten ditu aurkitu dituzten oztopoak eta erronkak, eta horiek, ezarritako esperientzia eta estrategiekin batera, funtsezko ikaskuntza-iturri direla ekimen horiek etengabe indartzen laguntzeko. Hona hemen horietako batzuk: puntualtasun falta, denborarik eza, taldeen desintegrazioa, botere-harremanak, parte hartzeko motibaziorik eza, besteak beste.
Atal honen azken zatiak ekimen horien iraunkortasuna eta hedapena bermatzeko estrategiak jorratzen ditu, emakumeen eta komunitateen ongizatean eragin iraunkorra bermatzeko. Horregatik, atal honek bat egiten du ekimen horiek beren komunitateetan eta arlo berrietan duten eragina zein modutan zabal dezaketen, eta nola ziurta dezaketen beren ahaleginek epe luzera onurak sortzen jarraitzea. Hona hemen horietako batzuk: talde-lanerako tresna baliotsuak garatzea, taldeetan parte-hartze horizontala garatzea, ekintza-planaren ikuspegia erabiltzea, motibazioan eta talde-kohesioan eragitea.
Azkenik, sistematizazioaren azken atalean, parte-hartzaileek egindako azken hausnarketa batzuk aurkezten dira, haiek ordezkatzen dutenaren eta beren talde eta komunitateetan lortu dutenaren esentzia atzemateko. Hausnarketa horiek honako hauek nabarmentzen dituzte: partaidetza komunitario eta politikoan konprometitutako lidergoen garrantzia, maien kosmobisioaren ezagutzak eta praktikak berreskuratzearen eta horien balioa handitzearen garrantzia, agroekologia defendatzearen eta sustatzearen garrantzia, emakumeen autonomia, parte-hartzea eta lidergoa sustatzeko beharra, erkidegoko ekonomia sustatzearen garrantzia, zentzua eta zaintza kolektiboa berreskuratzeko beharra eta, azkenik, herriaren subiranotasunaren defentsa sustatzea.
Horrela, hausnarketa kritiko eta konprometitu batzuk partekatzen dira errealitatearen eraldaketarekin eta pertsona guztien ongizatea sustatzen duten eta, aldi berean, lurraldea defendatzen duten bizi-ereduen eraikuntzarekin.
HURRENGO URRATSAK
Oso garrantzitsua da dokumentu honetan jasotzen diren esperientziak eta ikaskuntzak dituzten emakumeen taldearekin partekatzea eta ikastea. Ez da nahikoa emakume landatarren, nekazarien eta maien egoera azaltzea Guatemalako lurraldean. Funtsezkoa da hau bezalako lan bateratuak ezagutzea eta ulertzea. Lan horietan, genero- eta botere-harremanak eraldatzeko prozesuak egiten ari dira erakunde zibilak.
Dokumentu honek, erronkak eta lorpenak agerian uzteaz gain, aldaketa erreal eta partekatu horretarako abian dagoen lana nabarmendu nahi du. Hala, sistematizazio hori balio handiko baliabidea da, eta gizarte-eragile, erakunde eta gobernu gehiago inspiratzea espero da emakumeen ahalduntze ekonomikoa sustatzera bideratutako politikak eta programak bultzatzera, gorputzaren eta lurraren lurraldea defendatuz.
ESKERRAK
Dokumentu hau emakume horiek eremu sozio-politikoetan duten parte-hartze aktibo eta esanguratsuaren tributua da. Haien ahotsak eta ekintzak dira egungo botere-egituren erronkaren ardatz nagusia, errespetua, ekitatea, iraunkortasuna eta elkartasuna gizarte bidezkoago baten oinarri izango diren etorkizunerantz. Beren konpromisoarekin eta bilaketa nekaezinarekin, beren buruarentzako baldintzak hobetzeaz gain, familiei eta komunitateei ere ekarpenak egiten ari zaizkie, eta hori eraldaketa sakon eta iraunkor baten oinarriak ezartzen ari da.
